Rozen

De roos is altijd gezien als symbool van pure schoonheid en ideale vorm. Ook de tegenstelling tussen de fraaie bloemen en de vaak venijnige stekels spreekt onveranderlijk tot de verbeelding. Een roos zonder doornen mag erg praktisch zijn, hij mist karakter. De rode roos is symbool van vurige liefde, sociale bewogenheid, geheimhouding ‘sub rosa’. De witte roos staat voor zuiverheid, pure schoonheid en volkomen eerlijkheid.

Rozenfamilie
Rozen behoren tot de grote familie van de Rosaceae, waar ook appel en peer, kers, (dwerg)mispel, perzik, amandel, vuurdoorn, braam, lijsterbes toe behoren. Bij elkaar ruim 120 geslachten met totaal meer dan 3500 soorten. De soorten die tot het geslacht Rosa behoren, zijn meestal bladverliezend, ze hebben bijna allemaal stekels of borstels en ze hebben allemaal samengesteld blad. Dat kan wisselen van drie tot meer dan vijftien deelblaadjes per blad.

Meer bloemblaadjes, meer geur
Bijna alle soorten hebben van nature vijf bloemblaadjes, maar bij sommige kweekvormen kunnen het er meer dan honderd zijn. Die toename van dat aantal bloemblaadjes wordt bij de veredeling bewust nagestreefd omdat de geurstof van rozen in die bloemblaadjes zit. Dus hoe meer bloemblaadjes, des te meer geur. Er zijn overigens ook rozen – zoals de eglantier – met geurend groen blad.

Rozenbottels
Aan rozen kunnen vruchten verschijnen: de bottels. Die kunnen per soort sterk verschillen en bij veel cultivars (cultuurvormen) verschijnen ze nooit omdat de bloemen door hun vorm of om een andere reden niet bestoven kunnen worden.

De bottels kunnen kaal of behaard/ stekelig zijn en rood, oranje, bruin of zwart van kleur zijn. Zo’n bottel is eigenlijk een opgezwollen bloembodem waar de vruchten/zaden in zitten. Die bloembodem (het ‘vlees’ van de bottel) is vaak zeer rijk aan vitamine C.

Rozen planten

Plantmethode voor de roos
Zowel in het vroege voorjaar als in november worden rozen geplant die met kale wortels worden geleverd. De plantafstanden zijn afhankelijk van de uiteindelijke maten van de rozen. Dat geldt uiteraard vooral voor botanische of heesterrozen.

Plant rozen altijd met de oculatie (knobbel), het verdikte gedeelte dat bij veredelde rozen het aanhechtingspunt is tussen het edele takkendeel en de wortels, onder de grond. Die plek is namelijk zeer vorstgevoelig. Bij niet-veredelde botanische rozen ontbreekt zo’n entplek.

Klimrozen planten
Vlak bij de muur is de grond meestal niet al te best, vol puin en weinig voedselrijk. Bovendien zuigt een bakstenen muur veel vocht uit de grond. Plant klimrozen dus iets verder bij de muur vandaan.

Rozen planten.

Niet te overtreffen geur
De geur van rozen stimuleert tal van gevoelens. Liefde staat centraal. Rozengeur wordt daarom al sinds mensenheugenis toegepast. De geurstoffen uit de rozenblaadjes werden lang geleden met olie of vet geëxtraheerd. Men wreef er de huid mee in en doden werden ermee gebalsemd. In de vroege middeleeuwen werd in het Midden-Oosten ontdekt dat de geurstoffen ook via distillatie konden worden bemachtigd. Er werd toen al rozenolie en rozenwater naar Europa geëxporteerd. De meest beroemde roos voor die productie is Rosa× damascena ‘Trigintipetala’ die vooral in Bulgarije en Turkije om de bloemblaadjes wordt gekweekt. Om een idee te geven: uit ca. 8 miljoen rozenbloemen wordt ongeveer 1,5 liter pure rozenolie gewonnen.

Qua geur zijn er geen betere rozen dan de ouderwetse ‘historische’ struikrozen, vooral rassen die afstammen van de beroemde Franse rozen (Rosa gallica), de muskusroos (R. moschata) en de Japanse bottelroos (R. rugosa). Vooral de twee eerstgenoemde bloeien overdadig, maar ze zijn tamelijk weer- en ziektegevoelig. Enkele van de beste zijn: ‘Belle de Crécy’ (rozerood), ‘Blanc Double de Coubert’ (wit), ‘Cardinal de Richelieu’ (paars) en misschien wel de geurigste: ‘Madame Isaac Pereire’ (lila). Veel beter ziekteresistent, maar toch heerlijk geurend zijn de moderne David Austin-rozen, zoals ‘Charles Austin’ (geel/abrikoos), ‘Héritage’ (zachtroze) en ‘Graham Stuart Thomas’ (geel). Andere, sterk geurende moderne rozen zijn bijv. ‘Duftwolke’ (roze), ‘Fragrant Delight’ (zalm), ‘Friesia’ (geel) en ‘Prima Ballerina’ (donkerroze). Heerlijk geurende en doorbloeiende klimrozen zijn o.a. ‘New Dawn’ en ‘Zéphirine Drouhin, ‘Maigold’ en ‘Golden Showers’.

Vormen
Er zijn o.a. enkelbloemige en gevuldbloemige rozen (hoe meer bloemblaadjes hoe meer geur), grootbloemige en trosrozen, eenmalig bloeiende en herhaald bloeiende (remonterende), klimmende, bodembedekkende, struikrozen en heesterrrozen of botanische rozen enz. Een enorme keus: van dwerg tot reus. U kunt met rozen hele wanden, pergola’s of de tuingrond bedekken of ondoordringbare hagen maken. Er zijn rozen zoals de egelantier (R. rubiginosa) waarvan ook de groene blaadjes geuren (naar appels) en rozen met groene bloemen (R. ‘Viridiflora’). Veel rozen geven na de bloei prachtige bottels (van rood, via oranje naar zelfs bruin en zwart).

 

Snoeien van rozen.

Gebruik

Van en met rozen werd en wordt een heel scala aan producten gemaakt: Rozenolie noemden we al. Daarmee worden rozenwaters, parfums, zalven e.d. gemaakt. Van de rozenbottels (vooral R. rugosa-bottels) worden compotes en  jams gemaakt. Rozensiroop en rozengebak zijn ook algemeen bekend. Bijna vergeten zijn de beroemde rozenkralen.  Daarvoor worden liefst blaadjes van de apothekersroos gebruikt (R. gallica ‘Officinalis’) omdat die hun geur langer vasthouden dan enige andere roos. Hak de rozenblaadjes fijn, zet ze onder water in een pan. Gedurende drie achtereenvolgende dagen een uurtje verwarmen (niet laten koken!). Kneed van de ontstane massa kraalvormige balletjes, laat drogen, prik er gaatjes in en rijg ze aan elkaar. Als zo’n ketting op de warme huid wordt gedragen komt de rozengeur vrij.

TIP
Rozen die in pot zijn gekweekt, kunt u het hele jaar door planten (als het niet vriest). Rozen  die met kale wortels worden geleverd, in het vroege voorjaar of late najaar planten.

De indeling van rozen in groepen:

  • Grootbloemige rozen of theehybriden.
  • Trosrozen (Polyantha’s en Floribunda’s).
  • Klimrozen (eenmaal bloeiende en doorbloeiers, ook de metershoge typen die rambler worden genoemd).
  • Dwerg- of minatuurrozen.
  • Bodembedekkende rozen (liggende klimrozen).
  • De wilde rozen (botanische rozen) en hun hybriden worden heesterrozen genoemd.
  • Rozen waarvan het wortelgedeelte bij het enten van veredelde rozen wordt gebruikt, de zogenaamde onderstammen.
  • Stamrozen, dat zijn struik- of treurrozen die bovenop een onderstam zijn geënt. Zo’n stamroos bestaat vaak uit drie delen: het wortelgedeelte, een tussenstam en de veredelde ent.